Film Discovey Channel
Film Deutsche Welle
Film 13e Architectuur Biënnale van Venetië
Film BBC The Culture Show

Ultieme vrijheid
“We hebben hier de ultieme vrijheid van het water, een comfortabel en vrijstaand koophuis en de binnenstad van Amsterdam op vijftien minuten afstand.” Bewoners van Waterbuurt-West leven in een uitzonderlijk huis in een uitzonderlijke buurt, en genieten daar volop van. De buurt telt 158 woningen aan het water, waarvan er 55 drijven. Maar, anders dan bijvoorbeeld Sausalito Bay in Californië, heeft Waterbuurt-West een uitgesproken stedelijk karakter en een expliciet stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp.

Waterbuurt-West ligt in de Amsterdamse nieuwbouwwijk IJburg, gebouwd op kunstmatige eilanden in het IJmeer. Bewoners van de Waterbuurt met een boot of hun drijvend terras, en dat zijn er veel, kunnen in korte tijd zowel naar de historische grachten varen als naar open water. Een sluis zorgt ervoor dat het binnenmeer waarop de woningen drijven, is afgescheiden van het IJmeer en daardoor schoon en luw blijft.

Hoge dichtheid
Met een dichtheid van 100 woningen per hectare is de buurt vergelijkbaar met de beroemde Jordaan in de Amsterdamse binnenstad. De grootste stedenbouwkundige uitdaging was om het water tot zijn recht te laten komen als onderscheidende buurtkwaliteit. Met alleen drijvende woningen langs de oevers of aan pieren, zou die dichtheid nooit bereikt worden. Bovendien ligt de buurt langs de belangrijkste verkeersweg van IJburg, waardoor een te hoge geluidsbelasting dreigde.

Kadegebouw met parkeerplaatsen
De oplossing is gevonden door de drijvende woningen aan steigers te leggen en langs de weg, op een platform in het water, het ‘Kadegebouw’ neer te zetten. Dit Kadegebouw was ook om andere redenen een uitkomst. Hier staan de auto’s van de mensen die drijvend wonen. Het parkeren vroeg om een eigen voorziening, want autoverkeer op de steigers was uitgesloten en een open parkeerveld aan de kade zou veel van de sfeer teniet doen. Per steiger drijven 4 tot 25 woningen. In sommige gevallen zijn ze geschakeld in rijtjes van twee of drie (uniek in de wereld voor drijvende woningen), zodat ook lagere prijsklassen konden worden gerealiseerd. Drie ‘paalwoningen’ bieden hoogteaccenten en markeren de dwarsbruggen tussen de steigers. De verkaveling is zodanig opgezet dat zoveel mogelijk woningen een vrije zichtlijn over het water hebben, aan zowel de voor- als de achterzijde.

Techniek
In het ontwerp sluiten de steigers en de woningbouw op elkaar aan. De ranke steigers zijn openbaar toegankelijk: Waterbuurt is deel van de stad, geen gated community. Er is steeds een meter afstand aangehouden tot de gevel, zodat het water overal nadrukkelijk aanwezig is. Boven deze ruimte kragen de woningen iets uit. In een bak onder het aluminium loopvlak lopen de leidingen. Een geautomatiseerd doorspoelmechanisme voorkomt opwarming van de drinkwaterleiding (met de gezondheidsrisico’s van dien); een verwarmingslint rondom de pijp voorkomt bevriezing in de winter. De meterkasten voor gas en elektra zijn verwerkt in de reling. Tussen de meterkast en de woning zelf zijn de leidingen flexibel. Zij vangen het hoogteverschil op tussen de woningen, die gelijk met het waterpeil enkele decimeters op en neer bewegen, en de vaste steiger. Ook de loopplanken bewegen mee en voor de middelste van drie geschakelde woningen is een speciale trap ontwikkeld, die twee kanten op scharniert.

Materiaal
Bouwmaterialen zijn licht van kleur. Voor- en achterzijde van de drijvende woningen zijn wit, met veel glas en kunststof profielen die ogen als staal. De dichte muren aan de zijkanten verzachten de metalen uitstraling met afwisselende wit- en bruintinten. Deze architectuur refereert aan de waterwereld, maar maakt ook een wooncomfort mogelijk dat niet onderdoet voor de overige nieuwbouw in IJburg. Dankzij een zeer flexibel bouwsysteem hadden kopers veel invloed op de inrichting en afwerking van hun woning. Zij konden bijvoorbeeld kiezen aan welke zijde ze uitzicht wilden hebben en aan welke zijde privacy, en voor een dakterras voor, achter of in het midden. De plattegrond van de woning, inclusief de positie van de ramen, kon aan deze en andere persoonlijke wensen worden aangepast. Bovendien waren er verscheidene uitbreidingsopties beschikbaar, zoals een drijvend terras, een veranda en een omloop. De bouwmaterialen vragen weinig onderhoud en laten geen vervuilende stoffen los zodra ze in contact komen met het water. Gekozen is voor een houten opbouw boven een betonnen caisson. De woningen hebben daardoor een laag zwaartepunt. Het caisson is in één keer gegoten, zonder onderhoudsgevoelige naden. Hoewel het zich grotendeels onder water bevindt, is het caisson bewoonbaar. Veel kinderen slapen dan ook in stapelbedden: zo kunnen ze vanuit bed naar buiten kijken.

Verankering
De woningen moesten verbonden zijn met de waterbodem, want juridisch bleek een helder onderscheid met woonboten noodzakelijk. Ze zijn verankerd aan twee meerpalen, diagonaal ten opzichte van elkaar ten behoeve van een optimale stabiliteit. Een schuifconstructie laat toe dat de woningen met het water meebewegen.

Ballasten
Een stabiele en rechte ligging stelt niet alleen eisen aan de constructie, maar ook aan het interieur. De plaatsing van zware elementen, zoals het sanitair, is apart doorgerekend en waar nodig gecompenseerd. Waterbewoners blijken dat moeiteloos te accepteren. Zij hebben er zelfs lol in: “Soms ligt onze woning al scheef als we een boekenkastje verplaatsen. Dan schuiven ladekasten open en loopt het douchewater niet meer weg.”